استال پرس - سرنوشت ده نفری که برجام را به سرانجام رساندند/ از سکوت مرد آرام مذاکرات تا روزهای جان کری و اوباما دور از کاخ سفید /ظریف و روحانی بازهم در پاستور بهم می‌رسند؟

سرنوشت ده نفری که برجام را به سرانجام رساندند/ از سکوت مرد آرام مذاکرات تا روزهای جان کری و اوباما دور از کاخ سفید /ظریف و روحانی بازهم در پاستور بهم می‌رسند؟

افراد بسیاری از آغاز روند مذاکرات هسته ای در دولت یازدهم تا امضای برجام، در نهایی شدن توافق هسته ای ایران سهیم بودند، کسانی که برای صلح و نه جنگ وارد عرصه دیپلماسی شدند و توانستند توافقی برد برد را رقم بزنند.

به گزارش پاپایا، برجام نخستین روزهای سه سالگی خود را تجربه می کند، توافقی که اگرچه حرف و حدیث های زیادی پیرامون آن وجود دارد اما تاکنون با موفقیت مرحله اجرایی خود را سپری می کند و تهدیدات رئیس جمهور جدید آمریکا نیز نتوانست خللی در آن ایجاد کند، برداشته شدن بیش از 100 مورد تحریم، خرید هواپیما، افزایش صادرات نفت ایران و بازگشت ایران به جامعه بین المللی از جمله همه اتفاقات مهم پسا برجام است.
برنامه جامع اقدام مشترک اما در حالی 2 سال پیش امضا شد که افراد بسیاری در به ثمر رسیدن آن دخیل بودند، از مقام معظم رهبری که با حکم نرمش قهرمانه مجوز آن را صادر کردند تا روسای جمهوری ایران و آمریکا که برای نخستین بار پس از انقلاب ایران با یکدیگر تلفنی صحبت کردند و سازوکار مذاکرات را تعیین کردند. در این بین نمی توان از نقش سلطان قابوس پادشاه عمان نیز در به ثمر رسیدن این مذاکرات نادیده گرفت که نقش میانجی را در ابتدای آغاز مذاکرات محرمان ایفا کرد.
اما این روزها با روزهای به ثمر رسیدن برجان متفاوت است از این جهت که بسیاری از کسانی که در این رخداد سهیم بودند دیگر از دنیای سیاست کنار رفتند یا سمت متفاوت دیگری برعهده گرفتند یا برعکس مثل رئیس جمهور ایران خود را برای تشکیل دولت جدید آماده می کنند.
در این گزارش قصد داریم نگاهی بیندازم به سرنوشت 10 نفر از مهم ترین و کلیدی ترین کسانی که در به ثمر رسیدن برجام نقش داشتند:
حسن روحانی، حامی اصلی دیپلماسی
حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی، نقش قابل توجه و غیرقابل انکاری در به ثمر رسیدن پرونده مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 برعهده داشت.
وی برپایه تجربه ای که در زمان دبیری شورای عالی امنیت ملی در سال های 68 تا 84 و داشتن مسئولیت مذاکرات هسته ای ایران با سه کشور اروپایی، کسب کرده بود، پس از انتخاب به عنوان رئیس جمهور ایران در سال 92 به دنبال مکانیزم جدیدی برای پیشبرد مذاکرات هسته ای ایران بود و در همین مسیر بستر آن را نیز فراهم کرد.
روحانی پس از انتخاب به عنوان یازدهمین رئیس جمهور ایران با تکیه بر وعده به ثمر رساندن مذاکرات هسته ای و از میان برداشتن تحریم ها، پرونده مذاکرات را از شورای عالی امنیت ملی به وزارت خارجه برد و به ظریف سپرد. روحانی از حامیان گفت وگو و دیپلماسی است و با حمایت تمام قد خود در به ثمر رسیدن برجام در سال 95 و امضای این توافق هسته ای موثر بود و توانست وعده خود درباره برداشته شدن تحریم های هسته ای را عملی کند.
حسن روحانی اکنون آخرین روزهای دولت یازدهم را سپری می کند و خود را برای آغاز دولت دوازدهم آماده می کند. روحانی در انتخابات ریاست جمهوری 29 اردیبهشت ماه سال جاری با 24 میلیون رای بار دیگر رای اعتماد مردم را کسب کرد.
اوباما و میراث برجام
باراک اوباما رئیس جمهور سابق آمریکا که ریاست جمهوری اش همزمان با ریاست جمهوری احمدی نژاد در ایران بود همواره به دنبال فرصتی برای دیپلماسی با ایران بود، فرصتی که در آن دولت از دست رفت با این حال اوباما در دور دوم ریاست جمهوری به دنبال کانالی برای برقراری روابط دیپلماتیک با ایران بود، کانالی که با روی کار آمدن دولت اعتدال گرای حسن روحانی در ایران میسر شد و با تماس تلفنی اوباما با حسن روحانی نخستین های بسیاری را رقم زد.
اوباما و روحانی در نخستین تماس تلفنی روسای جمهور دو کشور پس از انقلاب ایران وزرای خارجه خود را مسئول پیگیری پرونده هسته ای کردند و تا آخر و زمان امضا و اجرای برجام به تمامی تعهدات خود بر اساس برجام پایبند ماند و در کنگره این کشور به دفاع تمام قد از برجام می پرداخت. از برجام به عنوان میراث دولت اوباما یاد می شود، میراثی که طرفداران و مخالفان زیادی در آمریکا دارد. اوباما با پایان دوره دوم ریاست جمهوری خود اکنون از سیاست کناره گیری کرده است و گه گاهی به سخنرای در کنفرانس ها می پردازد.
محمد جواد ظریف، مردِ دیپلماسی
ظریف با تکیه بر 30 سال تجربه در عرصه دیپلماسی به دعوت حسن روحانی در سال 92 ریاست دستگاه دیپلماسی کشور و پرونده مهم مذاکرات هسته ای را برعهده گرفت.
ظریف یکی از چهره های ایرانی متخصص در امور آمریکا است. نزدیکان روحانی درباره انتخاب ظریف از سوی رئیس جمهوری این کشور به سمت وزارت خارجه میگویند که هدف از این انتخاب، تغییر شکل وزارت خارجه ایران نبود بلکه هدف از این انتخاب رهبری مذاکرات هسته ای با کشورهای غربی بوده است.
توانایی و مهارت بالای ظریف در دیپلماسی تا جایی بود که توانست اجماع قابل توجهی را در میان گروه 1+5 بر سر پرونده هسته ای ایران ایجاد کند، ظریف 2 سال مذاکرات فشرده هسته ای را در پایتخت های اروپایی و واشنگتن به همراه تیم مذاکرات ایران رهبری کرد، با جان کری پیاده روی کرد، بر سر وزرای خارجه داد زد، روی ویلچر به محل کنفرانس خبری رفت و یک تنه مقابل تندروها ایستاد تا در نهایت برجام را به نهایت برساند، توافقی که وزیر خارجه و رئیس جمهور ان را توافقی برد برد می خوانند.
ظریف را می توان دیپلمات خندان و دانا نام برد، کسی که بارها مقام معظم رهبری به تعریف و تمجید از وی پرداخت و مورد تایید قرار داد. ظریف این روزها آخرین هفته های حضور در دولت یازدهم به عنوان وزیر خارجه را سپری می کند، باید دید سردار دیپلماسی ایران بار دیگر سکان وزارت خارجه در دولت دوازدهم را برعهده خواهد گرفت یا نه.

جان کری، مرد بازنشسته برجام
وزیر خارجه سابق آمریکا پس از ۳۴ سال اولین وزیر امور خارجه آمریکا بود که در مهر ۱۳۹۲، با محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در حاشیه شصت و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در اولین مذاکره ایران و ۱+۵ در دولت یازدهم دیدار کرد.
در حاشیه این مذاکره، ظریف و کری به سالن جانبی رفتد و گفت و گو و دیداری دو جانبه نیز داشتند. پس از پایان این دیدار کری در کنفرانس خبری خود گفت: «با ظریف ملاقات داشتم، لحن او حقیقتاً متفاوت بود.»
پس از آن به مدت 2 سال وزرای خارجه آمریکا و ایران بارها بارها با یکدیگر دیدار و ساعت ها پشت درهای بسته به مذاکره درباره پرونده هسته ای ایران پرداختند، وزیر خارجه آمریکا نقش قابل توجهی در مذاکرات و به نتیجه رسیدن آن ایفا کرد. از سوی دیگر از رابطه ظریف و کری به عنوان کانالی موفق و تاثیر گذار میان روابط ایران و آمریکا یاد می شد، کانالی که با پایان دولت اوباما در سال 2017 عملا قطع و به سردی گرایید. جان کری نیز همانند اوباما اکنون و با ریاست جمهوری ترامپ از سیاست کناره گیری کرده است.
فدریکا موگرینی، میانجی برجام
موگرینی، مسئول عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا و مسئول هماهنگ کننده گروه 1+5 سیاست مدار ایتالیایی است که پابه پای وزرای خارجه ایران و گروه 1+5 نزدیک به 2 سال در مذاکرات هسته ای حضور داشت و به هماهنگی مواضع دو طرف می پرداخت.
موگرینی که جایگزین بارون اشتون انگلیسی شده بود علی رغم کم تجربگی در عرصه سیاست بین الملل اما عملکرد قابل توجهی از خود نشان داد و توانست اعتماد طرفین را جلب کند و نقش غیرقابل انکاری در به ثمر رسیدن برجام از آن خود کند.

عباس عراقچی، مردِ ساکت این روزهای برجام
محمدجواد ظریف پس از برعهد گرفتن ریاست تیم مذاکره کننده کشور با گروه 1+5 تیم مذاکره کننده جدیدی را تشکیل داد، وی اعضای این تیم را از میان شخصیت‌های وزارت خارجه انتخاب کرد و مسئولیت بخشی از مذاکرات مستقیم را به معاون حقوقی خود، عباس عراقچی داد.
عراقچی مدرک دکترای خود را در رشته علوم سیاسی از دانشگاه کنت انگلیس دریافت کرده است. وی در مرکز تحقیقات سیاسی وزارت خارجه کار خود را آغاز کرد و مدتی نیز به عنوان سفیر ایران در کشورهای اروپایی و آسیایی حضور داشت؛ عراقچی پس از آن به سمت معاون وزیر در امور حقوق بین الملل منصوب شد. عراقچی یکی از چهره های حرفه ای وزارت خارجه ایران محسوب می شود که هیچ گرایش سیاسی خاصی ندارد و به عضویت هیچ یک از احزاب سیاسی ایران نیز درنیامده است.
عراقچی اکنون ریاست کارگروه برجام را برعهده دارد و یکی از مذاکره کنندگان ارشد کشورمان فرد مورد اعتماد رئیس جمهور و وزیر خارجه محسوب می شود. با این حال عراقچی در ماه های اخیر سکوت اختیار کرده است و به نظر می رسد قصد ندارد در بسیاری از موارد پاسخی به تندروها و مخالفان همیشه منقد برجام بدهد. از سوی دیگر گمانه زنی هایی نیز شنیده می شود که عراقچی در دولت دوازدهم جایگزین علی شمخانی دبیر عالی شورای امنیت ملی می شود.

وندی شرمن ، از حاشیه تا متن
وندی شرمن معاون سیاسی وزیر خارجه آمریکا نیز از جمله افرادی بود که در روند مذاکرات هسته ای از ابتدا تا پایان حضور داشت و به هماهنگی و ارائه نظرات و پیشنهادات طرف آمریکایی می پرداخت، وی اگرچه اتهام ایران ستیزی دارد اما در روند مذاکرات در کنار وزیر خارجه آمریکا تلاش قابل توجهی برای به ثمر رسیدن پرونده هسته ای و امضای برجان داشت. شرمن نیز اکنون در بدنه دولت آمریکا حضور ندارد و با همزمان با پایان کار دولت اوباما احتمالا به دانشگاه باز گشته است.

مردِ مرموز مذاکرات به وزارت علوم می رود؟
صالحی مدرک دکترای خود را در رشته فیزیک هسته ای از یکی از دانشگاه های آمریکا دریافت کرد و به عنوان یکی از متخصصان علوم هسته ای ایران به شمار می رود. صالحی 4 سال نیز در دولت احمدی نژاد سمت وزیر خارجه را برعهده داشت، گفته می شود که وی از پایه گذاران مذاکرات مخفیانه ایران و آمریکا در عمان بوده است و نخستین یادداشت های مقامات آمریکایی در این زمینه را رد بدل کرده است و از مقام معظم رهبری برای انجام مذاکرات مخفیانه کسب اجازه کرده است.
صالحی که اکنون ریاست سازمان انرژی اتمی کشور را برعهده دارد اگرچه بارها در جلسات مذاکرات هسته ای با غربی ها حضور پیدا کرد اما در اواخر دولت یازدهم در حاشیه دوران پسا برجام قرار داشت. اکنون نیز با رو به پایان بودن دولت یازدهم گمانه زنی های وجود که دارد که نشان می دهد صالحی ممکن است با ترک سازمان انرژی اتمی به عنوان یکی از گزینه وزارت علوم مطرح شود.

حمید بعیدی نژاد، از لندن تا برجام
حمید بعیدی نژاد برای نظارت بر روند مذاکرات کارشناسی ایران و گروه 1+5 به عنوان یکی از اعضای تیم مذاکره کننده ارشد ایرانی انتخاب شد و یکی از اعضای کلیدی تیم مذاکره کننده کشور محسوب می شد که نقش قابل توجهی در کنار مجید تخت روانچی در به ثمر رسیدن مذاکرات هسته ای و امضای برجام برعهده داشت. وی همچنین از نزدیکان روحانی نیز به شمار می آید که در زمان نمایندگی ظریف در سازمان ملل متحد به همراه وی در نیویورک حضور داشت.
بعیدی نژاد پس از اجرایی شدن برجام و از سر گیری روابط دیپلماتیک ایران و انگلیس پس از چند سال وقفه، از سوی رئیس جمهور به عنوان سفیر ایران در انگلیس انتخاب شد و عازم لندن شد. با این وجود هرزمان که صحبتی از برجام در رسانه ها می شود و گمانه زنی درباره تحریم های جدید و آینده برجام مطرح می شود این بعیدی نژاد است که با تخصص ویژه خود به رمز گشایی در این باره می پردازد.
علی اکبر ولایتی، مدافع برجام در دانشگاه آزاد
سال های طولانی حضور ولایتی در دستگاه دیپلماسی ایران باعث شد که وی تجربه عملی در روابط خارجی کسب کند و اعتماد رهبر ایران و دیگر شخصیت های معتدل کشور از جمله حسن روحانی را کسب کند.
ولایتی از جمله مدافعان دور جدید مذاکرات هسته ای بود که روحانی آغاز کرد و در مناظره های انتخابات ریاست جمهوری 92 علی رغم آنکه رقیب روحانی محسوب می شد اما سیاست های گذشته در زمینه مذاکرات هسته ای را زیر سوال برد. برخی منابع نیز از وی به عنوان مهندس نشست های محرمانه ایران و آمریکا در عمان پیش از انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته ایران نیز یاد می کنند.
ولایتی اما این روزها ریاست دانشگاه ازاد را برعهده گرفته و جایگزین میرزاده شده است تا با دور شدن از فضای سیاسی و هسته ای کشور مشغول فضای مدیریت دانشگاه آزاد شود.
البته افراد زیاد دیگری نیز بودند که از ابتدای آغاز دور جدید مذاکرات هسته ای در دولت روحانی تا پایان آن و امضا و اجرایی شدن برجام حضور داشتند و نقش کلیدی و مهمی را نیز ایفا کردند، افرادی چون وزرای خارجه اسبق انگلیس، فرانسه، آلمان، چین و وزیر خارجه کنونی روسیه در کنار روسای جمهور کنونی و سابق این کشورها که حمایت خود را همواره از مذاکرات هسته ای و دیپلماسی و برجام اعلام کردند. در ایران نیز نام افرادی چون علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشور، علی لاریجانی رئیس مجلس، حسن فریدون برادر رئیس جمهور و ...نیز در میان حامیان برجام و کسانی که برای رقم خوردن آن تلاش کرده اند، ثبت شده است.