حال هنر چندهزار ساله سرباز خوب نیست/مرگ صنایع دستی بلوچستان زیر سایه بی تدبیری مسئولان

به گزارش پاپایا، بشر همواره به دنبال ایجاد تغییر در  طبیعت و اشیای اطراف خود با استفاده از توان ذهنی و خصوصیات هنری خود بوده اند که در این میان هنر منبت کاری با چوب را می‌توان یکی از ظریف ترین دست ساخته های بشری دانست که تلفیقی از هنر، صنعت، زیبایی شناسی  و حوصله هنرمندانی است که با استفاده از مواد اولیه ی ارزان و ساده، محصولاتی بسیار زیبا، بی نظیر و با ارزش مادی و معنوی بسیارخلق می کنند، زنان و مردان هنرمندی که با چند قلم و اسکنه ای فلزی تراوشات  ذهنی خود را با خطوط کوفی، نقوش اسلیمی، ختایی و گل و مرغ و بسیاری دیگر از طرح های خاص را بر روی چوب کنده کاری کرده و آثاری شگرف می آفرینن.
در واقع آغاز تاریخ منبت کاری را می‌توان از زمانی دانست که برای اولین بار انسانهای نخستین با استفاده از ابزاری برنده و تیز اولین نقشها را برچوبی حک کردند، با مراجعه به اسناد تاریخی و آثار به جامانده از هنرمندان ایرانی میتوان فهمید که  پیشینه این هنر در کشور ما به ۱۵۰۰ سال قبل باز می گردد  به گونه ای که قدیمی ترین اثر منبت کاری ساخته هنرمندان ایرانی یک لنگه در چوبی است که متعلق به مسجد جامع عتیق شیراز می باشد که دوره ساخت آن به دوره ی عمر و بن لیث صفاری باز میگردد و دارای زیر سازی از چوب تبریزی است و روی آن با خلال‌هایی از چوب گردو و با نقوش پر ضلع بسیار زیبایی زینت شده و یکی از زیباترین آثار موجود در کشور است.
شاید بتوان دوره اسلامی را اوج پیشرفت هنر منبت کاری در ایران دانست چراکه بعد از ظهور اسلام و با توجه به همه گیر شدن روحیه ساخت مساجد  و مکان های اسلامی ، هنرمندان ایرانی جز اولین افرادی بودند که تمامی توان و استعداد خود را صرف تزئین مساجد کرده و برای زیبایی این محل خاص دینی در کنار هنرنمایی در معماری ، کاشیکاران و گچبری ، منبت کاران نیز آثاری چون رحل قرآن، منبر، در و پنجره های که نشان دهنده ذوق و هنر بود، را خلق کردند.
ایرانیان باستان که همواره به عنوان برترین هنرمندان تاریخ بوده اند همزمان با اینکه در هنر نقاشی و کنده کاری و حجاری پیش از دیگر اقوام به موفقیت هایی بسیار زیادی دست یافته بودند، در کوتاه ترین زمان به فنون و ظرافت هنری این رشته نیز آشنایی پیدا کرده اند تا جایی که مهرهای استوانه ای مربوط به اقوام آریایی همراه با نقوش بسیار زیبا و حک صور و اشکال مختلف بر روی آنها از هنرهای ارزنده ی این قوم اصیل است و حتی نمونه های باقی مانده چندهزار ساله ای از آنها موجود است.
 

 
منبت کاری بلوچستان هنری به قدمت هزار و ۵۰۰ ساله
در همین رابطه ایمان رئیسی در گفت‌وگو با خبرنگار پاپایا، با اشاره به اینکه منبت کاری یکی از هنرهای اصل و قدیمی بلوچستان است، اظهار داشت: قدمت هنر منبت کاری منطقه ایران به بیش از ۱۵۰۰ سال قبل باز ‌می‌گردد و با تکیه بر آثار به جامانده از هنرمندان منبت کار در مناطق مختلف کشور میتوان گفت که این هنر در دوره صفوی در قسمت‌های گوناگونی از ایران وجود داشته و هنرمندان زیادی در این رشته از صنایع دستی مشغول به‌کار بوده اند و موجب گسترش این هنر در کشور شده اند.
این کارشناس ارشد صنایع دستی افزود: هنرمندان شهرستان سرباز نیز همچون جای جای ایران از گذشته بسیار دور با این هنر آشنا بوده و در واقع قدمت منبت کاری یا کنده کاری روی چوب به عنوان یکی از هنرهای اصیل و کهن در شهرستان سرباز به بیش از 15قرن پیش باز میگردد.
وی با اشاره به اینکه این هنر بی نظیر در دوره های گوناگون تاریخی در سرباز رواج داشته است، بیان کرد: منبت کاری در بلوچستان و بخصوص در شهرستان سرباز در دوره های مختلف تاریخی رواج داشته اما میتوان اوج این هنر در منطقه بلوچستان را در دوره حکومت صفویان دانست که تا اواخر دوره قاجار نیز به صورت گسترده در شهرستان سرباز و برخی نقاط استان رواج داشته است.
 

 
منبت کاری سرباز مدفون زیر غبار فراموشی مسئولین
رئیسی با تاکید بر اینکه هنر منبت کاری بلوچستان چوب فراموشی و بی توجهی مردم و مسئولان را میخورد، خاطرنشان کرد: متاسفانه در گذر زمان و کاهش درخواست و بازار فروش برای تولیدات هنرمندان منبت کار، غبار فراموشی همچون بسیاری از دیگر آثار دستی در این منطقه نشسته و کم کم این هنر کمرنگ شده است تاجایی که درحال حاضر تنها  در روستاهای ˈپتان، دبکور، سردکان، انزا و کوه میتگˈ شهرستان سرباز می‌توان هنرمندان منبت کار را یافت که تنها به دلیل عشق به این هنر همچنان مشغول به کار هستند.
وی ادامه داد: طوایفی  چون "شکل زهی" و "داودی"  به عنوان اصلی ترین خانواده های هنرمند منبت کار این منطقه قرن ها بار تولید و آموزش منبت کاری را به دوش میکشیده اند به گونه ای که این منبت کاران در بین مردم به نام "استاد" خوانده می شوند اما متاسفانه گذر زمان و نبود بازار خرید برای محصولات تولیدی باعث شد تا این طوایف نیز به کارهای دیگری چون اهنگری و طلاسازی  مشغول شوند.
این کارشناس ارشد صنایع دستی با اشاره به نقوش به کار رفته در آثار هنری منبت کاران بلوچ، اذعان داشت: منبت کاران بلوچ تقریبا تمامی نقوش اصلی را مورد استفاده قرار داده و تمامی محصولات هنری را نیز تولید میکنند اما به صورت کلی این افراد درگاه و پنجره خانه ها، رحل قرآن کریم و گهواره های کودکان را به صورت زیبایی با نقش هایی چون  گل، مرغ، اسلیمی و ختایی روانه بازار میکنند.
 
 

منبت کاران بلوچ چشم انتظار یاری مسئولان
در همین رابطه  یکی از هنرمندان منبت کار روستای انزاء شهرستان سرباز در گفت و گو با خبرنگار پاپایا، با اشاره به اینکه ۴۸ سال است که با کوبیدن چکش بر تیغه و چوب، طرح هایی منبت را خلق میکنم، اظهار داشت: تمامی دوره کودکیم را در کنار خانواده و استادان منبت کار فامیل گذرانده و به صورت حرفه ای این هنر زیبا را از 8 سالگی در کنار بزرگترین منبت کاران قوم خود آموخته‌ام اما متاسفانه به دلیل ناشناخته ماندن این هنر اصیل و بی نظیر در طول چند دهه گذشته به مرور زمان منبت کاری در شهرستان سرباز و استان سیستان و بلوچستان رو به فراموشی رفته است.
وی افزود: این روزها دیگر بازار کاری برای هنرمندان ایرانی باقی نمانده و آثار ماشینی و بی کیفیت چینی تمامی بازار های مصرف را پر کرده است.
ابراهیم حدادی با اشاره به اینکه منبت کاران بلوچ چشم انتظار یاری مسئولان هستند، بیان کرد: بسیاری از اساتید این فن که هنوز هم مشغول به کار هستن تنها از روی عشق و علاقه منبت کاری را دنبال میکنند چرا که با ورود محصولات خارجی دیگر فروش تولیدات داخلی بسیار سخت و حتی غیرممکن شده است که این مهم نیازمند توجه ویژه مسئولان به این هنر اصیل است چرا که اگر مسئولان فکری به حال منبت کاران استان نکنند و امکانات لازم را در اختیار هنرمندان قرار ندهند به زودی شاهد مرگ این هنر در سکوت کامل خواهیم بود.
وی در پایان تصریح کرد: اگر مسئولان همکاری کنند و زمینه های بازاریابی و آموزش این هنر را ایجاد کنند میتوانیم  علاوه بر ایجاد زمینه رشد و پیشرفت این هنر اصیل در منطقه و استان سیستان و بلوچستان، برای جوانان جویای کار نیز اشتغال‌زایی کرده و حتی با صادرات محصولات با کیفیت خود بازار های جهانی را نیز در اختیار بگیریم.
 
انتهای پیام/