حاشیه نشینی تصویر واقعی یک معضل ملی / تعداد زیادی از حاشیه نشینان در فقر و بيكاري مطلق به سر ميبرند

به گزارش پاپایا، به نقل از دادمردان، حاشيه نشيني از مشكلات اجتماعي جوامع بشري است كه از قرن نوزدهم و با توسعه شهرها و كلان شهرها بروز پيدا كرده است. در حال حاضر پديده حاشیه نشینی در شهرها به صورت يک مسأله اجتماعی حاد جلوه گر شده است؛ زيرا اين پديده، منشأ بروز بسیاری از آسیبهای اجتماعی از قبیل فقر، بیكاری، جرم، اعتیاد و غیره است. فشار ناشی از اين عوامل و احساس محرومیت نسبی، افراد حاشیه نشین را به سمت جرم و جنايت میكشاند.

حاشيه نشيني در جهان
انتظار ميرود جمعیت حاشیه نشینی تا سال 2020 به 325 ميليون نفر برسد يعني چيزي بيشتر از جمعيت كنوني كشور ايالات متحده امريكا. در كشور هند طبق آمار به دست آمده حدود 30 % مردم در نواحي زاغه نشين ( حاشيه ) زندگي مي كنند
حاشيه نشيني در ايران
ايران شانزدهمين كشور پرجمعيت جهان است و طي سا ل هاي 1335-1380 جمعیت آن 2/3 برابر افزایش یافته است درحالي كه اين رشد درجهان كمتر از 3/2 برابر بوده است که این خود موجب افزایش نرخ حاشیه نشینی می‌شود.
اولين پژوهش در اين حوزه توسط مركز مطالعات موسسه تحقيقات اجتماعي دانشگاه تهران در سال 1350 انجام شد كه موضوع انجام مطالعاتي درباره گودنشينان و حاشيه نشينان شهري پيرامون شهرهاي تهران، تبريز و اهواز بوده است. نتيجه آن دربردارنده اين موضوع بوده است كه ساكنان اين مناطق عمدتا گروههاي كم درآمد بوده اند كه اغلب از شهرها و روستاهاي كوچك اطراف آن شهرها به اين مناطق مهاجرت نموده اند.

طبق نتايج به دست آمده از پژوهش حاشيه نشيني در ايران كه توسط مركز مطالعات و تحقيقات معماري شهرسازي ايران انجام شده است جمعيت حاشيه اطراف 10 شهر بزرگ ايران حدود 3/5 ميليون نفر مي باشد. حاشيه نشيني در شهرهاي ايران به صورت شهرك نشيني در حومه شهرها و همچنين آلونك نشيني ديده مي شود. شهرك هاي حاشيه نشينان در اصل ((روستای شهر)) با (( شهرک های روستا گون درون شهر)) هستند.

از نمونه شهرك هاي فقير حاشيه نشينان در شهرهاي ايران مي توان به اين شهرك ها اشاره كرد:
تهران: شهركهاي متعدد در منطقه 16 شهر تهران
استان تهران: مناطق حاشيه اي در پاكدشت، قيام دشت، احمدآباد، حسن آباد، خليج، بادامك و رامينك.
كرج: زورآباد (اسلام آباد)
تبريز: آخماقيه، حافظ، خليل آباد، داداش آباد، سيلاب، طالقاني، عباسي، كشتارگاه، لاله، مارالان، منبع و يوسف آباد.
اردبيل: ابراهيم آباد.
سنندج: عباس آباد، كاني كوز له، حاجي آباد و زورآباد.
همدان: خضر، طالقاني، كشتارگاه، حصار، شاه پسند، سنگ سفيد، نايب احمد، مجيديه، ديزج.
زاهدان: شيرآباد، باباييان، قريب آباد، پشت كارخانه نمك و كريم آباد.
 
حاشیه نشینی در شهر زاهدان
شهر زاهدان به عنوان بزرگترين شهر در جنوب شرق ايران يكي از بي قاعده ترين روندها در گسترش فيزيكي شهري را طي سه دهه ي گذشته دارا بوده است؛ به طوري كه از ٩٣٧٤٠ نفر در سال 1355 جمعيت آن به ٥٣٢٢٧٠ نفر در سال ١٣٨٢ افزايش يافته و در واقع به طور متوسط سالانه 6/6 درصد رشد داشته و در حال حاضر حدود یک سوم از جمعيت شهري آن حاشيه نشين مي¬باشند. در عين حال بخش زيادي از جمعيت آن در فقر و بيكاري مطلق به سر ميبرند، كه اين امر منجر به افزايش سكونتگاه هاي غير رسمي و ناهنجاري هاي فضايي كالبدي در سطح شهر گردیده است (ابراهیم زاده، 1383: 122). چنان كه امروزه قريب به جمعيت و فضاي شهري زاهدان را مساكن غير رسمي و جمعيت حاشيه نشين به خود اختصاص داده اند.

مناطق حاشيه نشين شهر زاهدان:
منطقه ي شير آباد، منطقه ي باباييان، منطقه ي معروف به  گاراژها وكارخانه نمك، منطقه ي كريم آباد است،
علل بروز پديده حاشيه نشيني
علل زيادي را مي تو ان از منظرهاي گوناگون براي حاشيه نشيني نام برد كه ما در اينجا تنها به چند عامل كلي اكتفا مي نماييم: 1. افزاش مهاجرت از روستا به شهر به علت عدم اشتغال و پايين بودن سطح درآمد را مي توان به عنوان عامل اصلي حاشيه نشيني نام برد 2. مشكلات موجود در روستاها و عدم وجود امكانات تفريحي – آموزشي – بهداشتي كافي 3. پايين بودن سطح درآمد خانواده ها 4. بالا بودن هزينه اجاره و خريد مسكن خانواده هاي شهري كه منجر به حركت آنها به سمت حاشيه كلان شهرها ميشود.

نتيجه گيري و پيشنهاد
در همین رابطه یک کارشناس مسائل اجتماعی با اشاره به تنگناهاي اقتصادي، اجتماعي و كالبدي مناطق حاشیه نشین در استان، اظهار داشت: مناطق حاشیه نشین زاهدان از عدم وجود نيروي كار متخصص، عدم شكل گيري فعاليتهاي توليدي و كارگاهي، حاكميت ساختار سنتي، غلبه ي فعاليت هاي غير رسمي،كم بودن ارتباطات اقتصادي ميان شهر و ناحيه حاشیه ای، پايين بودن سطح درآمد و هزينه و پس انداز، عدم شكل گيري خدمات زيربنايي شهري، عدم دسترسي كافي به خدمات رفاهي شهري، عدم برخورداري از تسهيلات رفاهي فردي و اجتماعي و عدم وجود انسجام در مديريت شهري رو به رو هستند.

جواد مداحی ادامه داد: پيشنهادات و راهبردهاي اصلاحي به منظور بهسازي و توانمندسازي حاشيه نشينان در حاشیه شهر زاهدان عبارتند از: كاهش و تعديل مهاجرت هاي روستايي به شهر زاهدان، تقويت شهرهاي مياني وكوچك استان و تخصيص بودجه هاي عمراني بيشتر به آنها، جلوگيري از ورود مهاجرين خارجي به ايران و بازگرداندن مهاجرين افغاني به كشورشان. به رسميت شناختن حقوق شهروندي ساكنان مناطق حاشيه نشين در برنامه ريزي هاي مختلف اقتصادي، اجتماعي و كالبدي و تأمين اعتبار مالي و پرداخت تسهيلات و وام براي بهسازي و نوسازي واحدهاي مسكوني شان و به رسميت شناختن اولويت هاي گروه هاي فقير و كم درآمد در نظام برنامه ريزي كشور است.

وی در ادامه افزود: ايجاد اشتغال و كارآفريني براي حاشيه نشينان به خصوص در بخش هاي توليدي كشور به منظور كاهش بيكاري و اشتغال در اقتصاد غيررسمي و شغل هاي كاذب و انگلي از يك سو و افزايش درآمد و كاهش فقر و بهبود كيفيت زندگي آنها و گسترش عدالت اجتماعي، اقتصادي براي تمامي گروه هاي اجتماعي از سوي ديگر؛ نظارت بيشتر شهرداري بر امر ساخت و سازهاي مسكوني مناطق حاشيه نشين بالا بردن تخصص و مهارت نيروي كار موجود در نواحي حاشيه ي شهري و  بهسازي و بهبود بخشيدن به شرايط زندگي در زاغه ها و مناطق حاشيه نشين میتواند به کم شدن اسیب های اجتماعی و افزایش حاشیه نشینی کمک چندانی کند.
انتهای پیام/