منبت کاری، هنری به قدمت تاریخ بشریت / شهرستان سرباز قطب صنایع دستی سیستان و بلوچستان

به گزارش پاپایا، هنر منبت کاری با چوب را می‌توان یکی از ظریف ترین صنایع دستی دانست که تلفیقی از هنر و حوصله هنرمندانی است که با استفاده از مواد اولیه ی ارزان و ساده، محصولاتی بسیار زیبا و با ارزش مادی و معنوی خلق می کنند، هنرمندانی که با چند قلم و اسکنه ای فلزی ذهنیات خود را با خطوط کوفی، نقوش اسلیمی، ختایی و گل و مرغ و بسیاری دیگر از طرح های خاص بر روی چوب کنده کاری می کنند.
آغاز تاریخ منبت کاری را می‌توان از زمانی دانست که برای اولین بار انسان نخستین با ابزاری برنده و تیز، چوبی را تراشیده است و پیشینه این هنر در ایران با توجه به اسناد و مدارک موجود به ۱۵۰۰ سال قبل باز می گردد و قدیمی ترین اثر منبت کاری موجود از آن دوره تاریخی یک لنگه در چوبی است که متعلق به مسجد جامع عتیق شیراز بوده و در دوره ی عمر و بن لیث صفاری ساخته شده و دارای زیر سازی از چوب تبریزی می‌باشد و روی آن با خلال‌هایی از چوب گردو و با نقوش پر ضلع بسیار زیبایی زینت شده  است.
بعد از ظهور اسلام و با توجه به همه گیر شدن روحیه ساخت مساجد  و مکان های اسلامی ، هنرمندان ایرانی جز اولین افرادی بودند که تمامی توان و استعداد خود را صرف تزئین مساجد کرده و هم راستا با هنرنمایی در معماری ، کاشیکاران و گچبری در این مراکز مذهبی، منبت کاران نیز آثاری چون رحل قرآن، منبر، در و پنجره های که نشان دهنده ذوق و هنر بود ، را خلق کردند.
ایرانیان باستان هم چنان که در هنر نقاشی و کنده کاری و حجاری پیش از دیگر اقوام به موفقیت هایی دست یافته بودند، به تدریج به فنون و ظرافت هنری این رشته نیز آشنایی پیدا کرده اند به گونه ای که مهرهای استوانه یی مربوط به آریاهاهمراه با نقوش بسیار زیبا و حک صور و اشکال مختلف بر روی آنها از هنرهای ارزنده ی قوم آریایی است و نمونه های باقی مانده از آنها مربوط به چندهزار سال قبل است.
 

 
منبت کاری سرباز قدمتی هزار و ۵۰۰ ساله دارد
در همین زمینه مشاور ارشد اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سرباز در گفت‌وگو با خبرنگار پاپایا، اظهار داشت: قدمت هنر منبت کاری در کل ایران به ۱۵۰۰ سال قبل بر ‌می‌گردد و بنا بر آثار کشف شده میتوان گفت که این هنر در دوره صفوی در قسمت‌های مختلفی از ایران وجود داشته و هنرمندانی در این رشته از صنایع دستی مشغول به‌کار بودند.
وی افزود: منبت کاری یا کنده کاری روی چوب یکی از هنرهای اصیل و کهن در شهرستان سرباز و جنوب استان سیستان بلوچستان است و  قدمت آن به هزار و ۵۰۰ سال قبل بازمی گردد.
ایمان رئیسی با اشاره به اینکه این هنر در دوره های تاریخی مختلف در سرباز رواج داشته، بیان کرد: اوج هنر منبت کاری در شهرستان سرباز به دوره حکومت صفویان بر ایران برمی‌گردد که تا اواخر دوره قاجارنیز در منطقه رونق داشته است.
 

 
غبار فراموشی بر تن منبت کاری سرباز
وی با اشاره به برخی مشکلات پیش روی منبت کاری سرباز، تصریح کرد: در گذر زمان اندک اندک غبار فراموشی بر هنر منبت کاری نشست و چهره آن رنگ باخت تاجایی که درحال حاضر تنها  در روستاهای ˈپتان، دبکور، سردکان، انزا و کوه میتگˈ شهرستان سرباز می‌توان هنرمندان منبت کار را یافت.
وی اظهار داشت: از روزگاران قدیم  تاکنون منبت کاری در بین برخی از اهالی شهرستان سرباز و طوایفی  چونˈشکل زهیˈ و ˈداودیˈ رواج داشته و منبت کاران در بین مردم به نام ˈاستادˈ خوانده می شوند اما در گذر زمان به سبب کم رنگ شدن هنر منبت کاری در بین مردم، منبت کاران اصلی شهرستان به کار آهنگری و زرگری روی آوردند و به دلیل کاهش تقاضا در بازار، این هنر کم کم به فراموشی سپرده شد.
رئیسی با اشاره به نقش های استفاده شده در منبت سرباز، خاطرنشان کرد: منبت کاران شهرستان سرباز نقش های بسیار زیبای بر روی چوب می زدند و با استفاده از مواد طبیعی و چوب، درگاه و پنجره خانه ها، رحل قرآن کریم و گهواره های کودکان را به آن مزین می کردند که به نامهای ˈگل، مرغ، اسلیمی و ختاییˈ شهره است.
 

 
مسئولان همت کنند تا منبت کاری روح دوباره گیرد
در همین رابطه  یکی از هنرمندان منبت کار روستای انزاء شهرستان سرباز در گفت و گو با خبرنگار پاپایا، بیان کرد: ۴۸ سال است که با کوبیدن چکش بر تیغه و چوب، طرح هایی منبت را خلق میکنم.
وی افزود: این هنر زیبا را از 8 سالگی در کنار نیاکانم آموخته‌ام ولی اکنون به دلیل ناشناخته ماندن این هنر اصیل و در گذر زمان، منبت کاری کم کم رو به فراموشی سپرده می شود.
ابراهیم حدادی با بیان برخی مشکلات منبت کاران شهرستان سرباز، تصریح کرد: از مسئولان درخواست میکنم تا به این هنر بیشتر بها دهند و امکانات لازم را در اختیار منبت کاران قرار دهند تا علاوه بر ایجاد زمینه رشد و پیشرفت این هنر اصیل در منطقه و استان، برای جوانان جویای کار نیز اشتغال‌زایی شود.